Op Europees spoor – 1999

De komst van de hogesnelheidstrein leide eind vorige eeuw tot een hausse aan plannenmakerij en discussies. Op Europees Spoor inventariseert de ruimtelijke gevolgen van het ‘flitsspoor’. Dat gebeurt op een moment dat de plannen nog op de tekentafels liggen. Voor- en tegenstanders komen aan het woord: het ministerie zet in op een concurrerende Randstad, in Zevenbergschen Hoek worden de huizen afgebroken.

De steden met een hogesnelheidslijnstop – Amsterdam, Rotterdam, Utecht, Den Haag (uiteindelijk geen halteplaats), Arnhem, Breda en Schiphol – werken aan de  vernieuwing van hun stationsgebieden, de zogenaamde Nieuwe Sleutelprojecten. Cobouwjournalist Tom Maas stelt in het magazine Op Europees Spoor de retorische vraag of revitalisering van stationsgebieden valt of staat met de komst van de HSL of dat het zich zich sowieso zal voltrekken.

De 115 kilometer HSL-Zuid is er gekomen. Het tracé beweegt zich als een cakewalk door het waterrijke en dichtbevolkte deel van Nederland. De HSL-Oost is afgeblazen. Daarmee vervielen ook de ‘dekselplannen’ van de gemeenten Abcoude, Bunnik, Maarn, Ede en Wolfheze.

De aanleg en exploitatie van de HSL-Zuid verloopt niet zonder slag of stoot. De aanleg kost 5,3 miljard euro meer dan gepland, een overschrijding van 55 procent. De parlementaire Tijdelijke Commissie Infrastructuurprojecten rapporteert in 2004 dat vanwege ‘de complexiteit, de drang naar het prestigieuze en een flinke dosis zelfoverschatting voortaan meer politieke controle noodzakelijk is’. Niet lang daarna brengt een volgende parlementaire enquête commissie een vernietigend rapport uit over de aanbesteding en de toelating van de Fyra-treinstellen op het spoor.

Het magazine toont de plannen voor de spoorbruggen, tunnels, tijd- en afstandskaarten, de nieuwe werk- en woongebieden en de aansluiting op het Europese netwerk. Met bijdragen van de directeur van het Nederlands Architectuurinstituut Kristin Feireiss, staatssecretaris Cultuur Rick van der Ploeg, Luuk Boelens en Wies Sanders en Frank Stroeken van Holland Railconsult, Willem-Jan van Grondelle van Stichting Natuur en Milieu, Olof Koekebakker, Peter Timmerman, redacteur Cobouw Tom Maas, J.D. Stoutenbeek van Projectbureau Zuidas, voorzitter VNO/NCW J.C. Blankert, directeur NS Vastgoed H.E. Portheine, architectuurjournalist Bernard Hulsman, rijksbouwmeester Wytze Patijn, directeur Nirov Jaap Modder, hoogleraar Wijsbegeerte Universiteit Twente Hans Achterhuis, kunstenaar Moniek Toebosch, architectuurpublicist Hans van Dijk, Cilly Jansen en Ton Idsinga van Architectuur Lokaal, wijsgerig antropoloog Petran Kockeltoren Universiteit Twente, directeur Vereniging Natuurmonumenten Frans Evers, hoofddocent Stedenbouwkundig Ontwerpen Faculteit Bouwkunde TU Delft John Alex Westrik, hoogleraar Beleid en Bestuur aan de Universiteit van Amsterdam Maarten Hajer, Lid Vereniging Rover Eddie Pelle.